Ουρολοίμωξη: Γιατί εμφανίζεται πιο συχνά στις γυναίκες;

Οι ουρολοιμώξεις αποτελούν πολύ συχνό πρόβλημα στις γυναίκες καθώς μία στις πέντε γυναίκες θα εμφανίσουν κάποια στιγμή συμπτώματα κυστίτιδας. H κυστίτιδα, η πιο απλή μορφή ουρολοίμωξης, αποτελεί την πιο συχνή φλεγμονή στις γυναίκες κάθε ηλικιακής ομάδας [1]. Κάθε χρόνο περισσότερες από 150 εκατομμύρια γυναίκες διαγιγνώσκονται με κυστίτιδα παγκοσμίως [2]. Γυναίκες ηλικίας 20 – 40 ετών εμφανίζουν κυστίτιδα σε ποσοστό 25-40% [3]. Συχνό πρόβλημα είναι επίσης,  οι υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις ( 2 ή περισσότερα επεισόδια κυστίτιδας στο εξάμηνο ή 3 ή περισσότερα επεισόδια στο έτος) και έχει παρατηρηθεί ότι ποσοστό 30-44% των γυναικών με κυστίτιδα θα υποτροπιάσει μέσα στο επόμενο 6μηνο [4].

Η κυστίτιδα είναι οξεία φλεγμονή που προκαλείται συνήθως από βακτηρίδια ή άλλους μικροοργανισμούς που προσβάλλουν το επιθήλιο (επιφανειακά κύτταρα) της ουροδόχου κύστης. Το  μικρόβιο που ανευρίσκεται συχνότερα (σε ποσοστό 80%) είναι το βακτηρίδιο Escherichia Coli, το οποίο έχει την ικανότητα να προσβάλλει εύκολα τα επιθηλιακά κύτταρα της ουροδόχου κύστης και να αναπαράγεται ταχύτατα μέσα σε αυτά, σχηματίζοντας 10.000 έως 100.000 νέα βακτηρίδια μέσα σε 24 ώρες.

Η κυστίτιδα συνοδεύεται από ιδιαίτερα ενοχλητικά συμπτώματα, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται  πόνος ή/ και τσούξιμο κατά την ούρηση, συχνουρία και έντονο αίσθημα ανάγκης για ούρηση (έπειξη ούρησης) και πόνος ή αίσθημα βάρους χαμηλά στην κοιλιά. Σε σοβαρότερες περιπτώσεις ουρολοίμωξης, η φλεγμονή επεκτείνεται από την ουροδόχο κύστη στα νεφρά (πυελονεφρίτιδα)  και συνοδεύεται από πιο θορυβώδη συμπτώματα, όπως υψηλό πυρετό, ρίγος και έντονη κακουχία.

Οι ουρολοιμώξεις  αποτελούν συχνό πρόβλημα και στην εγκυμοσύνη. Ποσοστό 2-5% των εγκύων εμφανίζουν ασυμπτωματική βακτηριουρία (παρουσία μικροοργανισμών στα ούρα), εκ των οποίων το 30% περίπου θα εμφανίσει τελικά κυστίτιδα [5]. Ο κίνδυνος πυελονεφρίτιδας κατά την κύηση παρατηρείται σε ποσοστό 2% των γυναικών [6].  Η ουρολοίμωξη κατά την εγκυμοσύνη μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να συνοδεύεται από σοβαρές επιπλοκές, όπως πρόωρο τοκετό και χαμηλό βάρος γέννησης, με  σημαντική μητρική και νεογνική νοσηρότητα.

Γιατί οι γυναίκες εμφανίζουν πιο συχνά κυστίτιδα;

Τα ούρα υπο φυσιολογικές συνθήκες είναι στείρα μικροβίων, κυρίως λόγω παραγόντων (όπως το σχετικά όξινο pH των ούρων, η υψηλή ωσμωτικότητα και η αυξημένη συγκέντρωση ουρίας σε αυτά)  με βακτηριοστατική δράση που εμποδίζουν την ανάπτυξη των μικροβίων στην ουροδόχο κύστη. Η ανεμπόδιστη και φυσιολογική σε συχνότητα ούρηση βοηθάει στην υγιή λειτουργία της ουροδόχου κύστης, καθώς η απόβολη τυχόν μικροβίων στα ούρα αποτρέπει τον αποικισμό της κύστης από μικρόβια και την ανάπτυξη ουρολοίμωξης.

Η κυστίτιδα εμφανίζεται στην πλειοψηφία των περιπτώσεων σε υγιείς κατά τα άλλα γυναίκες με φυσιολογική ανατομία του ουροποιητικού συστήματος. Υπάρχουν ωστόσο διάφοροι παράγοντες κινδύνου στις γυναίκες  που ευνοούν την υπερανάπτυξη μικροβίων και την εμφάνιση ουρολοίμωξης.

Στους προδιαθεσικούς παράγοντες για την εμφάνιση κυστίτιδας στις γυναίκες περιλαμβάνονται:

• Συχνές σεξουαλικές επαφές (περισσότερες από 3/εβδομάδα).
• Η συχνή αλλαγή σεξουαλικού συντρόφου.
• Η χρήση σπερματοκτόνων αλοιφών.
• Ανατομικοί λόγοι (π.χ. μικρή απόσταση κόλπου – πρωκτού).
• Γενετικοί παράγοντες – κληρονομική προδιάθεση.
• Φυσιολογικές μεταβολές του ουροποιητικού και ανοσοποιητικού συστήματος κατά την κύηση.
• Εμμηνόπαυση – έλλειψη οιστρογόνων.
• Καταστάσεις κατακράτησης ούρων ή δυσχέρειας κένωσης της ουροδόχου κύστης.
• Νοσήματα όπως σακχαρώδης διαβήτης, δρεπανοκυτταρική αναιμία κ.α.
• Ιατρογενείς λόγοι (π.χ. τοποθέτηση ουροκαθετήρα).

Πώς μπορεί να ελαττωθεί ο κίνδυνος εμφάνισης ουρολοίμωξης;

Ορισμένες απλές καθημερινές πρακτικές μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης κυστίτιδας, όπως:

• Η λήψη αρκετής ποσότητας υγρών ώστε να ουρεί ικανοποιητικά η γυναίκα καθημερινά.
• Η αποφυγή κατακράτησης της ούρησης για πολλές ώρες (πχ. στο χώρο εργασίας).
• Η ούρηση πριν ή/και μετά τη σεξουαλική επαφή.

Στην περίπτωση γυναικών που αντιμετωπίζουν υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις ο αριθμός των επεισοδίων μπορεί να ελαττωθεί με τις εξής μεθόδους:

• Λήψη προϊόντων cranberry και D-mannose, που εμποδίζουν την προσκόλληση του E. coli στα κύτταρα της ουροδόχου κύστης και διευκολύνουν την αποβολή των μικροβίων με την ούρηση.
• Λήψη προβιοτικών – ορισμένα στελέχη γαλακτοβακίλλων (μικρόβια που συμβιώνουν φυσιολογικά στο έντερο και το γυναικείο κόλπο) εμποδίζουν την ανάπτυξη και την προσκόλληση των παθογόνων μικροβίων στο ουρογεννητικό σύστημα της γυναίκας.
• Προφυλακτική χορήγηση αντιβιοτικής αγωγής μετά τη σεξουαλική επαφή ή και καθημερινά.
• Κολπική χορήγηση τοπικών οιστρογόνων στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Gupta K, Hooton TM, Naber KG et al. International clinical practice guidelines for the treatment of acute uncomplicated cystitis and pyelonephritis in women: a 2010 update by the Infectious Diseases Society of America and the European Society for Microbiology and Infectious Diseases. Clin Infect Dis. 2011;52(5):e103-e120.
2. Flores-Mireles A. Urinary tract infections: epidemiology, mechanisms of infection and treatment options. Nat Rev Microbiol 2015;13:268-84.
3. Foxman B. Urinary tract infection syndromes: occurrence, recurrence, bacteriology, risk factors, and disease burden. Infect Dis Clin North Am. 2014;28(1):1-13.
4. Gupta K, Trautner BW. Diagnosis and management of recurrent urinary tract infections in non-pregnant women. 2013;346:f3140.
5. Gilstrap LC, Ramin SM. Urinary tract infections during pregnancy. Obstet Gynecol Clin North Am.2001 Sep;28(3):581-91.
6. McCormick T, Ashe RG, Kearney PM. Review Urinary tract infection in pregnancy. Royal College of Obstetricians and Gynecologists. 2008;10:156-162.