Η λήψη τροφής, ο ύπνος και η αναπνοή αποτελούν τις τρεις από τις βασικότερες ανάγκες της ανθρώπινης επιβίωσης. Η λήψη τροφής στην απλούστερη της μορφή, είναι μια διαδικασία η οποία ορίζεται από το αίσθημα της πείνας και του κορεσμού. Αυτά τα δύο αισθήματα ελέγχονται από πολύπλοκους νευροενδοκρινικούς μηχανισμούς και λειτουργούν σε μια ισορροπία μεταξύ τους, κάτι το οποίο εξασφαλίζει και την ομοιόσταση της ενέργειας (θερμίδων) που λαμβάνουμε καθημερινά με σκοπό και τη σταθερότητα του σωματικού βάρους. Παρ’ όλα αυτά, οι άνθρωποι αρκετά συχνά χάνουμε τον έλεγχο καταναλώνοντας πολύ μεγαλύτερες ποσότητες τροφής μια κατάσταση η οποία είναι γνωστή και ως υπερφαγία. Στις ακραίες της μορφές, η υπερφαγία χαρακτηρίζεται από επεισόδια κατανάλωσης μεγάλων ποσοτήτων τροφής σε μικρό χρονικό διάστημα με ταυτόχρονη απώλεια του αισθήματος του ελέγχου. Συνήθως τα υπερφαγικά επεισόδια καταλήγουν σε αίσθημα δυσφορίας τόσο σωματικής όσο και ψυχικής. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι τα άτομα που βιώνουν υπερφαγικά επεισόδια συχνά νιώθουν ότι αποσυνδέονται από το περιβάλλον τη στιγμή του επεισοδίου. Σε αυτή τους τη μορφή, τα υπερφαγικά επεισόδια μπορούν να αποτελούν δομικά στοιχεία συγκεκριμένων διαταραχών της πρόσληψης τροφής όπως της νευρογενούς βουλιμίας ή να αποτελέσουν τα ίδια διαταραχή, γνωστή ως επεισοδιακή υπερφαγία. Χρειάζεται, ωστόσο, να είμαστε προσεκτικοί στην προσέγγισή τους και να μη «βαπτίζουμε» κάθε δυσκολία μας με τον έλεγχο της τροφής μας ως υπερφαγικό επεισόδιο.
Παγωτό μετά από ένα χωρισμό, πατατάκια και junk μετά από μια δύσκολη μέρα, σοκολάτα επειδή νιώθουμε άγχος για κάποια δοκιμασία είναι κοινότοπες συμπεριφορές που όλοι έχουμε εκτεθεί. Η κατανάλωση τροφής σε απάντηση κάποιου αρνητικού συναισθήματος όπως άγχος, φόβο, θλίψη, γνωστή ως συναισθηματική πρόσληψη τροφής είναι πολύπλοκη και έχει πολυπαραγοντική αιτιολογία. Η συναισθηματική πρόσληψη τροφής έχει απασχολήσει εδώ και αρκετά χρόνια την επιστήμη της ψυχολογίας, ψυχιατρικής και διατροφής και ενώ συνδέεται με τα υπερφαγικά επεισόδια δεν ταυτίζεται απαραίτητα με αυτά. Με απλά λόγια, η «σκανδάλη» ενός υπερφαγικού επεισοδίου μπορεί να είναι ένα αρνητικό συναίσθημα στο πλαίσιο συναισθηματικής λήψης τροφής. Έχοντας συνηθίσει να ακούμε τον όρο συναισθηματική υπερφαγία χρειάζεται να καταλάβουμε ότι τα υπερφαγικά επεισόδια είναι η «κορυφή του παγόβουνου» μιας διαταραγμένης σχέσης με την τροφή η οποία κρύβει βαθύτερες αιτίες και χρήζει ψυχοϋποστήριξης.
Δίαιτα-σωματικό βάρος και υπερφαγικά επεισόδια
Όσο και αν ακούγεται οξύμωρο, αρκετά συχνά η προσπάθεια ελέγχου του σωματικού βάρους συνδέεται με τα υπερφαγικά επεισόδια. Τελείως παρερμηνευμένα και με βαθιά έλλειψη κατανόησης, το αυξημένο σωματικό βάρος γίνεται συχνά από την παιδική κιόλας ηλικία αιτία «κοινωνικού στίγματος». Σε αυτό το σημείο, υπεισέρχεται η «δίαιτα» όχι μόνο ως μέσω ρύθμισης του σωματικού βάρους αλλά και ως μέσο αποδοχής. Σε αυτήν την περίπτωση, η ρύθμιση του σωματικού βάρους ταυτίζεται αποκλειστικά με την τροφή και κρύβεται ή καταπιέζεται το συναίσθημα με αποτέλεσμα το άτομο να μπαίνει σε επαναλαμβανόμενους κύκλους στερητικών «διαιτών» και μη ρεαλιστικών στόχων. Κάθε ακραίος διατροφικός περιορισμός και η απόλυτη ταύτιση της τροφής με τον αριθμό της ζυγαριάς και την εικόνα σώματος, συνήθως οδηγούν σε απογοήτευση και παλινδρόμηση σε υπερφαγικά επεισόδια.
Είναι τα υπερφαγικά επεισόδια κάτι που πρέπει να θεραπευτεί;
Αναμφίβολα, τα υπερφαγικά επεισόδια ταλαιπωρούν και ταλανίζουν συναισθηματικά τον καθένα που νιώθει ότι χάνει το έλεγχο της τροφής και του βάρους του. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι πρόκειται για το σύμπτωμα και όχι για την αιτία και αυτό που χρειάζεται είναι σωστή αξιολόγηση και πολυδύναμη αντιμετώπιση από ομάδα ειδικών με επίκεντρο την ψυχοθεραπευτική προσέγγιση. Σε επίπεδο διατροφικής υποστήριξης, αρχικά χρειάζεται αποσύνδεση από διαβαθμίσεις ορισμών του σωματικού βάρους όπως υπέρβαρο, παχύσαρκο κ.ο.κ. Η διατροφική θεραπεία οφείλει να βοηθάει στην κατανόηση και συνείδηση ότι η τροφή ή το «τρώγειν» είναι πολλά περισσότερα από ρύθμιση σωματικού βάρους, όπως θρέψη, υγεία, κοινωνικοποίηση αλλά και κυρίως φροντίδα.
Θα σου αρέσει σίγουρα:
Βιβλιογραφία
Reichenberger J, Schnepper R, Arend AK, Blechert J. Emotional eating in healthy individuals and patients with an eating disorder: evidence from psychometric, experimental and naturalistic studies. Proc Nutr Soc. 2020;79(3):290-299. doi: 10.1017/S0029665120007004
Tylka TL & Wilcox JA (2006) Are intuitive eating and eating disorder symptomatology opposite Poles of the same construct? J Couns Psychol 53, 474–485.
