Τι είναι και ποιος ο ρόλος της κορτιζόλης;
Την κορτιζόλη έχουμε συνηθίσει να την ακούμε συχνά όταν το θέμα συζήτησης αφορά στο στρες, και ίσως αρκετοί να έχουμε μια αρνητική εικόνα στο μυαλό μας για τον ρόλο της στην υγεία μας. Παρ’ όλα αυτά, η κορτιζόλη είναι μια ορμόνη η οποία παράγεται από τα επινεφρίδια και έχει σημαντικό ρόλο στο ανθρώπινο σώμα.
Χωρίς την παρουσία της, δεν μπορούμε να επιτελέσουμε καθημερινές λειτουργίες μας, καθώς η κορτιζόλη ελέγχει με διαφορετικούς τρόπους τη ρύθμιση των επιπέδων ενέργειάς μας αλλά και σχεδόν όλα τα συστήματά μας.
Ο ρόλος της κορτιζόλης στον οργανισμό
Φυσιολογικά, η παραγωγή της κορτιζόλης αυξάνεται το πρωί πριν ξυπνήσουμε και σταδιακά μέσα στην ημέρα τείνει να μειώνεται. Ο κυριότερος όμως ρόλος της είναι η ρύθμιση του μηχανισμού του στρες, αφού η κορτιζόλη είναι υπεύθυνη να μας προετοιμάσει ώστε να αντεπεξέλθουμε σε ένα ξαφνικό στρεσογόνο γεγονός μέσω υπερδιέγερσης των συστημάτων μας. Όταν το σώμα βρεθεί σε κατάσταση απειλής (π.χ. ασθένεια, άγχος), τότε η κορτιζόλη διεγείρει την καρδιά και τους πνεύμονες, και ταυτόχρονα τροφοδοτεί τον εγκέφαλο και όλο το σώμα με ενέργεια (γλυκόζη) ώστε να ανταποκριθεί. Μόλις ο κίνδυνος παρέλθει η κορτιζόλη θα επανέλθει στα φυσιολογικά επίπεδα. Όταν όμως το σώμα νιώθει συνεχόμενα απειλούμενο, όπως στο χρόνιο στρες τότε οι επιπτώσεις της κορτιζόλης γίνονται επικίνδυνες οδηγώντας στην εμφάνιση των χρόνιων μη μεταδιδόμενων νοσημάτων, της κατάθλιψης, της παχυσαρκίας, σε καταστολή του ανοσοποιητικού και σε χρόνια κόπωση.
Τι σχέση έχει η κορτιζόλη με τη διατροφή μας;
Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι η διατροφή και προς τις δύο ακραίες κατευθύνσεις -του υποσιτισμού αλλά και του υπερσιτισμού- ισοδυναμεί με στρες για τον οργανισμό μας. Τόσο η έλλειψη θρεπτικών στοιχείων, όσο και η υπερπληθώρα θερμίδων και υλικών μεταβάλλει με διαφορετικούς τρόπους τους κυτταρικούς μηχανισμούς, με αποτέλεσμα να οδηγεί σε χαμηλής έντασης χρόνια φλεγμονή.
Δυσκολία διαχείρισης του σακχάρου & του σωματικού βάρους
Βασικός ρόλος της κορτιζόλης όταν βρισκόμαστε υπό στρες, είναι η αύξηση του σακχάρου του αίματος, καθώς το σάκχαρο (γλυκόζη) αποτελεί την κύρια πηγή ενέργειας όλου του οργανισμού. Στην περίπτωση όμως του χρόνιου στρες, η συνεχόμενη δράση της κορτιζόλης συμβάλλει σε ένα φαινόμενο γνωστό ως αντίσταση στην ινσουλίνη, δηλαδή δυσκολεύει τα κύτταρα να συνεργαστούν με την ορμόνη που κινητοποιεί την απορρόφηση της γλυκόζης από τα κύτταρα. Συνέπεια αυτού είναι η δημιουργία κατάλληλων συνθηκών για την εμφάνιση σακχαρώδη διαβήτη, αλλά και δυσκολία του ελέγχου της πείνας μας. Ίσως δεν είναι και τόσο τυχαίο το γεγονός ότι μετά από μια δύσκολη γεμάτη στρες ημέρα, αναζητάμε παρηγοριά στην τροφή, καθώς το «σύστημα ανταμοιβής» καταστέλλεται σημαντικά από τα παρατεταμένα αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης. Συν τοις άλλης, η κορτιζόλη αποτελεί βασική αναβολική ορμόνη των λιποκυττάρων, το οποίο σημαίνει ότι τα βοηθάει να αυξηθούν. Επομένως, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η δυσκολία διαχείρισης του σωματικού βάρους αρκετά συχνά αποτελεί ένα «σύμπτωμα» του χρόνιου αδιαχείριστου στρες, το οποίο έχει ως αποτέλεσμα την παρατεταμένη δράση της κορτιζόλης.
You'll also enjoy this!
Τι μπορεί να κάνει η διατροφή;
Τα νέα είναι καλά, καθώς η ίδια η διατροφή μπορεί να συμβάλλει στη διαχείριση των επιπτώσεων του στρες, μέσω της αντιφλεγμονώδους προστασίας που μπορεί να παράσχει στον οργανισμό. Κατ΄αρχάς, μια αντιφλεγμονώδης διατροφή βασίζεται στο μέτρο, το οποίο σημαίνει κατάλληλη ποσότητα τροφής μοιρασμένη κατά τη διάρκεια της ημέρας. Πέραν αυτού, αυτό που χαρακτηρίζει μια αντιφλεγμονώδη διατροφή είναι η πυκνή της περιεκτικότητα σε βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, αντιοξειδωτικά φυτοχημικά, φυτικές ίνες, μονοακόρεστα και ωμέγα λιπαρά οξέα. Στην πράξη, αυτό μεταφράζεται σε καθημερινή πρόσληψη ποικιλίας λαχανικών, φρούτων, ολικής άλεσης τροφών από την ομάδα των δημητριακών (βρόμη, κριθάρι, ρύζι, πλιγούρι, τραχανά) και καλών λιπαρών, με επικρατέστερα το ελαιόλαδο και τα καρύδια. Αυτές οι τροφές πλαισιώνονται από ελάχιστα επεξεργασμένες πρωτεΐνες, με κυριότερες τα όσπρια (φακές, ρεβίθια, φασόλια, φάβα) και τα μικρά λιπαρά ψάρια. Μια αντιφλεγμονώδης διατροφή δεν έχει χώρο για αλόγιστη κατανάλωση αλκοόλης και ζάχαρης, τα οποία συσχετίζονται με διέγερση του μηχανισμού του στρες.
Η διατροφή είναι ένας από τους βασικούς ρυθμιστές/ασπίδες απέναντι στις επιπτώσεις της χρόνιας και παρατεταμένης επίδρασης της κορτιζόλης, αλλά δεν είναι ο μόνος. Η άσκηση, ο διαλογισμός και η ψυχοθεραπεία αποτελούν σημαντικές μεθόδους της διαχείρισης του χρόνιου στρες και των επιπτώσεών του στην ανθρώπινη υγεία.
Βιβλιογραφία
Andrews RC, Herlihy O, Livingstone DEW, Andrew R, Walker BR. Abnormal cortisol metabolism and tissue sensitivity to cortisol in patients with glucose intolerance. J Clin Endocrinol Metab. 2002;87(12):5587-5593
Epel ES, McEwen B, Seeman T, et al. Stress and body shape: Stress-induced cortisol secretion is consistently greater among women with central fat. Psychosom Med. 2000;62(5):623-632
