Οι εξορμήσεις σε χειμερινούς προορισμούς είναι πάντα μία καλή ιδέα τη σεζόν που τις ευνοεί. Αν το πρόγραμμά μας περιλαμβάνει εκδρομές ή διακοπές σε μέρη όπου η θερμοκρασία παρουσιάζει εξαιρετικά μεγάλη πτώση ή αν η εργασία μας απαιτεί να βρισκόμαστε για μεγάλα διαστήματα σε συνθήκες υπερβολικού κρύου, έχουμε κάθε λόγο να μάθουμε πώς αντιδρά το σώμα μας στον ακραία χαμηλό υδράργυρο και πώς να χειριστούμε μία ενδεχόμενη κατάσταση υποθερμίας.

Πόσο κρύο είναι το πολύ κρύο;

Αυτή η απάντηση εξαρτάται από πολλές παραμέτρους. Με δεδομένο ότι ζούμε σε μία Μεσογειακή χώρα με ήπιο κλίμα και σχετικά ελαφρύ χειμώνα, συγκριτικά με χώρες της κεντρικής ή βόρειας Ευρώπης, ακόμα και μία μικρή πτώση της θερμοκρασίας θεωρείται ασυνήθιστη. Σε γενικές γραμμές, μία θερμοκρασία μηδέν βαθμών κελσίου ή χαμηλότερη, θεωρείται έντονο κρύο με δυσμενείς ενδεχομένως επιδράσεις, αν το σώμα μας εκτεθεί για πολλή ώρα σε αυτή.

Το εσωτερικό θερμόμετρο

Η φυσιολογική θερμοκρασία στο ανθρώπινο σώμα κυμαίνεται από 36,5 έως 37^οC. Όταν ο υδράργυρος πέφτει υπερβολικά, το σώμα μας δαπανά την περισσότερη ενέργειά του, για να διατηρήσει την εσωτερική του θερμοκρασία. Η ροή του αίματος μετατοπίζεται από τα άκρα (χέρια, παλάμες, πόδια και πέλματα) προς τα μέσα (θώρακας και κοιλιά) σε μία προσπάθεια του οργανισμού να αποφύγει τα κρυοπαγήματα.

Πώς προκαλείται η υποθερμία;

Όταν το σώμα χάνει πιο πολλή ζέστη από όση μπορεί να αναπληρώσει μέσα στο κρύο, δημιουργείται η παθολογική κατάσταση που ονομάζεται υποθερμία. Καθώς τα αγγεία συστέλλονται και δεν μεταφέρεται αρκετό αίμα προς το κέντρο του σώματος, αυτό αρχίζει να τρέμει με στόχο να αυξήσει την παραγωγή θερμότητας μέσα από την κίνηση. Αν τελικά δεν τα καταφέρει και η θερμοκρασία πέσει κάτω από 35^οC, παρουσιάζεται υποθερμία.

Tι συμβαίνει στο σώμα, αν η υποθερμία φτάσει σε σοβαρό στάδιο;

Πέρα από το έντονο ρίγος που προκαλεί τρέμουλο, η υποθερμία μπορεί σε επόμενη φάση να προκαλέσει μία σειρά επικίνδυνων συμπτωμάτων, όπως δυσκολία στην κίνηση και την ομιλία, ζάλη, αποπροσανατολισμό, ταχυκαρδία ή ακόμα και πτώση καρδιακών παλμών και ληθαργική κατάσταση σε πιο προχωρημένο και σοβαρό στάδιο.

Τι κάνουμε στην υποθερμία;

Αναζητούμε άμεσα ιατρική βοήθεια ενημερώνοντας το προσωπικό πρώτων βοηθειών για το επείγον της κατάστασης. Όσο αναμένουμε την ιατρική βοήθεια, οι ειδικοί* συνιστούν να κάνουμε τα παρακάτω:

• Μεταφέρουμε τον πάσχοντα, αν είναι δυνατόν, σε εσωτερικό χώρο με θέρμανση. Κάνουμε πολύ απαλές κινήσεις κατά τη μεταφορά.
• Αφαιρούμε τα βρεγμένα ρούχα του, αντικαθιστώντας τα με στεγνά.
• Τον τυλίγουμε με μία κουβέρτα, sleeping bag ή στεγνή πετσέτα, καλύπτοντας και το κεφάλι.
• Αν το άτομο έχει τις αισθήσεις του, του δίνουμε να πιει ένα ζεστό γλυκό ρόφημα χωρίς αλκοόλ ή κάτι σακχαρώδες, π.χ. σοκολάτα.
• Προσπαθούμε να κρατήσουμε τον πάσχοντα ξύπνιο, ώσπου να φτάσουν οι πρώτες βοήθειες.

Τι δεν πρέπει να κάνουμε;

• Απότομες κινήσεις. Μεταφέρουμε τον πάσχοντα μόνο όσο είναι απαραίτητο.
• Μασάζ ή εντριβή σε χέρια, παλάμες, πόδια και πέλματα. Τα άτομα με υποθερμία μπορεί να είναι ευάλωτα στον κίνδυνο καρδιακής προσβολής
• Ζεστό μπάνιο ή χρήση ζεστής λάμπας. Η επαναφορά της θερμοκρασίας χρειάζεται να γίνει σταδιακά.

Προλαμβάνουμε την υποθερμία

Αρχικά, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τις δυνατότητες του σώματός μας. Τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας είναι συνήθως πιο ευπαθή σε καταστάσεις υποθερμίας, ωστόσο υπάρχουν και αλλά κριτήρια που πρέπει να λάβουμε υπόψη. Αν ξέρουμε π.χ. ότι έχουμε μια ιατρική πάθηση που μας καθιστά πιο ευάλωτους στο κρύο ή λαμβάνουμε φαρμακευτική αγωγή που δυσκολεύει το σώμα να διατηρήσει τη θερμότητά του, είμαστε σε επαγρύπνηση, για να προστατευθούμε αποτελεσματικά από την υποθερμία. Σε αυτές τις περιπτώσεις, συμβουλευόμαστε πάντα τον γιατρό μας για καθοδήγηση.

Ο κατάλληλος ρουχισμός είναι σίγουρα ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να προστατευθούμε από την απώλεια της «θερμομόνωσης» του σώματός μας.

• Επιλέγουμε υφάσματα κατάλληλα για το έντονο κρύο. Το μαλλί είναι υλικό που προστατεύει επαρκώς σε αντίθεση με το βαμβάκι που χάνει τη μονωτική του ιδιότητα όταν βρέχεται.
• Το ντύσιμο σε στρώσεις είναι επίσης εξαιρετικά βοηθητικό για την προστασία μας.
• Δεν ξεχνάμε ποτέ τη λύση των ισοθερμικών ρούχων.
• Αξιοποιούμε τη «δύναμη» του μάλλινου σκούφου. Έως και το 40% της θερμότητας του σώματός μας χάνεται όταν το κεφάλι είναι εκτεθειμένο στο δυνατό κρύο.
• Οι μπότες ή τα παπούτσια που θα επιλέξουμε χρειάζονται επίσης καλή μόνωση. Όμως δεν επιλέγουμε πιο σφιχτά υποδήματα, ούτε φοράμε πιο πολλές κάλτσες, για να διατηρήσουμε τα πόδια μας ζεστά. Η ασφυκτική εφαρμογή θα δυσκολέψει την κυκλοφορία του αίματος επιβαρύνοντας την κατάσταση.
• Δεν παραλείπουμε να φορέσουμε γάντια στο κατάλληλο μέγεθος.
• Αν βραχούμε αλλάζουμε αμέσως ρούχα γιατί υπάρχει και πάλι ο κίνδυνος υποθερμίας.
• Ενυδατώνουμε καλά τον οργανισμό μας, για να αποτρέψουμε την αφυδάτωση και καλύτερα αποφεύγουμε την κατανάλωση καφέ και αλκοόλ.

Αν βρισκόμαστε σε περιβάλλον εργασίας εν μέσω υπερβολικού κρύου:

• Πραγματοποιούμε όσο είναι εφικτό την πιο «βαριά δουλειά» τις πιο ζεστές ώρες της μέρας.
• Κάνουμε διαλείμματα μπαίνοντας για λίγο σε εσωτερικούς χώρους.
• Αν υπάρχει η δυνατότητα, δουλεύουμε ανά ζεύγη ώστε να προσέχουμε τον/τη συνάδελφο για τυχόν εμφάνιση συμπτωμάτων υποθερμίας.

Αν ετοιμαζόμαστε για εποχικές εκδρομές στα χιόνια ή στο κρύο, έχουμε τα αντανακλαστικά μας σε εγρήγορση για να αναγνωρίσουμε τυχόν απότομη πτώσης της θερμοκρασίας του σώματος, μαθαίνουμε τι κάνουμε στην υποθερμία και βέβαια, παίρνουμε κάθε προφύλαξη, για να αποφύγουμε να βρεθούμε στην κατάσταση αυτή.

* National Health Service (NHS), England, Hypothermia.

Mayoclinic, Hypothermia: First aid