Βιταμίνη D, για τα οστά και όχι μόνο

Η διάσημη βιταμίνη των τελευταίων ετών

Η βιταμίνη D είναι μια πλέον πασίγνωστη βιταμίνη, η οποία έχει πάρει ιδιαίτερη δημοσιότητα την τελευταία εικοσαετία, τόσο στο κοινό όσο και στην επιστημονική κοινότητα. Εδραιωμένος είναι σήμερα ο ρόλος της:

• Στην ομοιόσταση του ασβεστίου στο ανθρώπινο σώμα, δηλαδή στην ισορροπία των επιπέδων του. Λόγω αυτής της λειτουργίας της, αποτελεί βασική βιταμίνη που σχετίζεται με την υγεία των οστών και κατ’ επέκταση με το ύψος κατά τη βρεφική, παιδική και εφηβική ηλικία.
• επίσης, η βιταμίνη D σχετίζεται και με την οστική πυκνότητα καθ’ όλη την διάρκεια της ανθρώπινης ζωής.

Τα πολύπλευρα οφέλη της

 Αυτό όμως που την κάνει αντικείμενο επιστημονικού ενδιαφέροντος, είναι η παρουσία υποδοχέων της βιταμίνης D σε πολλά διαφορετικά ανθρώπινα συστήματα, δηλαδή η βιταμίνη αυτή έχει την ικανότητα να ρυθμίζει τη λειτουργία συγκεκριμένων βιολογικών διαδικασιών και σε άλλα συστήματα πέραν των οστών, με κυριότερα:

• το μυϊκό
• ανοσοποιητικό
• καρδιαγγειακό
• νευρικό σύστημα
• αλλά και συγκεκριμένους αδένες.

Τι λένε οι έρευνες;

Αυτό που πρέπει να γνωρίζουμε για να καταλάβουμε την αξία της βιταμίνης D για τα διάφορα ανθρώπινα συστήματα και τα πιθανά οφέλη της, είναι ότι οι περισσότερες μελέτες διερευνούν τα παραπάνω οφέλη μέσα από το πρίσμα της συμπληρωματικής πρόσληψης βιταμίνης D. Με απλά λόγια, χρησιμοποιούν πληθυσμούς με άτομα τα οποία έχουν κάποιο αυξημένο κίνδυνο υγείας και παρακολουθούν κατά πόσο θα μεταβληθεί ο κίνδυνος αυτός από την έξτρα χορηγούμενη βιταμίνη D σε σχέση με εκείνα τα άτομα που δεν λάμβαναν συμπληρωματική D. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι μελέτες που αφορούν στο ανοσοποιητικό σύστημα. Πληθώρα μελετών σε ενήλικες και παιδιά έχουν προσπαθήσει να αξιολογήσουν αν η συμπληρωματικά χορηγούμενη βιταμίνη D μπορεί να μεταβάλλει τον κίνδυνο και τη βαρύτητα των αναπνευστικών  λοιμώξεων και της εποχικής γρίπης. Πράγματι, έχει βρεθεί από σύνολο μελετών (συνολικός αριθμός συμμετεχόντων 10.933) ότι η συμπληρωματική λήψη βιταμίνης D έχει προστατευτική  δράση απέναντι στις αναπνευστικές λοιμώξεις. Παρ’ όλα αυτά, χρειάζεται να θυμόμαστε ότι το προστατευτικό όφελος της βιταμίνης D ήταν στατιστικά σημαντικό για εκείνους τους συμμετέχοντες που στην έναρξη κάθε μελέτης είχαν χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D και τους χορηγήθηκε συμπλήρωμα.

Η «παγίδα» της αποκλειστικής επίδρασης

Κάθε πιθανή θετική επίδραση της βιταμίνης D εκτός των οστών χρειάζεται προσεκτική αξιολόγηση και ερμηνεία. Για παράδειγμα, η παρατήρηση ότι τα επίπεδα βιταμίνης D εντοπίζονται  χαμηλά σε πληθυσμούς με αυτοανοσία ή αυτοάνοσα νοσήματα (πολλαπλή σκλήρυνση, ρευματοειδή αρθρίτιδα, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1) δεν σημαίνει απαραίτητα ότι αυτή είναι και η μοναδική αιτία. Αντιθέτως, η συμπληρωματική χορηγούμενη βιταμίνη D πιθανά θα μπορούσε να προλάβει μια αυτοάνοση κατάσταση; Αυτό το ερώτημα έχει αποτελέσει αντικείμενο πληθώρας μελετών τα τελευταία χρόνια, με πιο αντιπροσωπευτική τη μελέτη VITAL. Στη μελέτη αυτή, 25.871 συμμετέχοντες έλαβαν ημερησίως 2000 μονάδες βιταμίνης D με ή χωρίς την παράλληλη πρόσληψη Ω3. Συνολικά στην πενταετία, η ομάδα που λάμβανε D είχε 22% λιγότερες νέες διαγνώσεις αυτοάνοσων νοσημάτων σε σχέση με την ομάδα που δεν λάμβανε. Λόγω του ιδιαίτερου ενδιαφέροντος των ευρημάτων της, η μελέτη VITAL παρατάθηκε και αναμένονται περισσότερα αποτελέσματα στο μέλλον. Εδώ αξίζει να προστεθεί πως στη μελέτη VITAL η ύπαρξη υπέρβαρου ή παχυσαρκίας (αξιολογούμενα μέσω του δείκτη μάζας σώματος, ΔΜΣ) μείωνε την προστατευτική επίδραση της βιταμίνης D στην εμφάνιση αυτοάνοσων νοσημάτων. Αυτό το εύρημα από μόνο του αναδεικνύει και την πολυπαραγοντικότητα από την οποία πιθανά εξαρτάται η δράση της  βιταμίνη D στο ανθρώπινο σώμα.

Ο δρόμος είναι ακόμα ανοιχτός

Η πραγματικότητα για τη βιταμίνη D είναι πολύπλοκη, ενώ η ύπαρξη υποδοχέων της σε διάφορα ανθρώπινα συστήματα είναι αδιαμφισβήτητη. Αυτό δεν σημαίνει αυτομάτως ότι όσο περισσότερη βιταμίνη D, τόσο καλύτερη λειτουργία όλων αυτών των συστημάτων. Παρ’ όλα αυτά, η έλλειψη ή ανεπάρκεια της βιταμίνης D, όπως αυτή ορίζεται από τους εκάστοτε επίσημους επιστημονικούς φορείς -όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ)-,  πρέπει να αξιολογείται και να διορθώνεται με συμπλήρωμα σε κάθε περίπτωση. Αν και πρωταρχικός σκοπός των βέλτιστων επιπέδων της βιταμίνης D είναι η πρόληψη της οστεοπόρωσης, αυτό δεν αναιρεί ότι τα επίπεδα αυτά δεν παίζουν σημαντικό ρόλο στην εύρυθμη λειτουργία και άλλων συστημάτων, κάτι το οποίο μένει να τεκμηριωθεί πλήρως στο άμεσο μέλλον.

Βιβλιογραφία

Martineau AR, Jolliffe DA, Hooper RL, Greenberg L, Aloia JF, Bergman P, et al. Vitamin D supplementation to prevent acute respiratory tract infections: systematic review and meta-analysis of individual participant data. BMJ. 2017;356: i6583.

Hahn J, Cook N R, Alexander E K, Friedman S, Walter J, Bubes V et al. Vitamin D and marine omega 3 fatty acid supplementation and incident autoimmune disease: VITAL randomized controlled trial BMJ 2022; 376 :e066452 doi:10.1136/bmj-2021-066452