Τροφές για Ευερέθιστο Έντερο & Πώς Βοηθούν τον Οργανισμό

Τροφές για ευερέθιστο έντερο και πώς μπορούν να βοηθήσουν τον οργανισμό

Το ευερέθιστο έντερο ή σπαστική κολίτιδα αποτελεί τη συχνότερη λειτουργική διαταραχή του εντέρου, με έναν στους δέκα ανθρώπους να βιώνουν τα συμπτώματά της. Όταν βρίσκεται σε έξαρση, φθείρει την ποιότητα ζωής και μπορεί να μεταβάλλει σημαντικά την καθημερινότητα. Για την ώρα, το ευερέθιστο έντερο περιγράφεται ως μια διαταραχή της σχέσης εγκεφάλου-εντέρου, η οποία επηρεάζεται από διάφορα στρεσογόνα ερεθίσματα. Στη βάση των αιτιών του, έχουν πλέον προστεθεί παράγοντες που αφορούν στην τοπική ανοσία του εντέρου, την ισορροπία της εντερικής μικροβιακής χλωρίδας, τη διαπερατότητα του εντερικού φραγμού αλλά και τη διατροφή. Είναι γεγονός πως η ελλιπής κατανόηση των μηχανισμών του ευερέθιστου εντέρου έχει οδηγήσει σε παρεμβάσεις, οι οποίες αφορούν κυρίως την συμπωματική του θεραπεία, και ένα σημαντικό μέρος αυτών αφορά στη διατροφή και τις τροφές. Σε αυτό το σημείο, αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι το ευερέθιστο έντερο διαχωρίζεται σε τρεις μορφές ανάλογα με το προεξέχον σύμπτωμα, και αυτές είναι: η δυσκοιλιότητα,  διάρροια, και το μικτού τύπου ευερέθιστο έντερο.

Διατροφή για ευερέθιστο έντερο

Οι δεκαετίες του 70’ και 80’ έχουν διατροφικά χαρακτηριστεί ως «εποχές του πίτουρου», (bran era) διότι η πληθώρα των μελετών εκείνης της εποχής -και όχι άδικα- είχαν αναδείξει τον σημαντικό ρόλο των φυτικών ινών των σιτηρών-δημητριακών στο ανθρώπινο αλλά και στο ευερέθιστο έντερο. Με την πάροδο των χρόνων και της έρευνας, αναδείχθηκε τόσο ο ρόλος των φυτικών ινών όσο και η πιθανή δράση τροφών που ενοχοποιούνται για την έξαρση του ευερέθιστου εντέρου. Πράγματι, στη δεκαετία του 90’ υπήρξε έντονο ερευνητικό ενδιαφέρον για τις δίαιτες αποκλεισμού, δηλαδή την πλήρη απομάκρυνση συγκεκριμένων τροφών από την καθημερινή  διατροφή. Κριτήριο του αποκλεισμού αποτέλεσε η  παρουσία αντισωμάτων σε ορισμένες τροφές, τα οποία μετρούνταν στο αίμα.  Παρά τις διαφορετικές ερευνητικές και κατ’ επέκταση διατροφικές προσεγγίσεις του ευερέθιστου εντέρου, φαίνεται ότι κοινό σημείο αναφοράς αποτελεί ο ρόλος συγκεκριμένων στοιχείων των τροφών τα οποία πιθανά διεγείρουν τα συμπτώματα. Εδώ και μια δεκαετία μπορούμε και μιλάμε για μια δίαιτα ειδικά σχεδιασμένη για το ευερέθιστο έντερο η οποία έχει το ακρωνύμιο FODMAP το οποίο στα ελληνικά μεταφράζεται σε «ζυμώσιμοι ολιγοσακχαρίτες, δισακχαρίτες, μονοσακχαρίτες και πολυόλες». Πρακτικά, πρόκειται για μια δίαιτα βασισμένη σε τροφές με χαμηλή συγκέντρωση σε FODMAP η οποία φαίνεται ότι βελτιώνει σημαντικά τα συμπτώματα του ευερέθιστου εντέρου.

Ποιες Τροφές ;

Το ερώτημα δεν θα έπρεπε να είναι ποιες τροφές βοηθούν, αλλά πώς να επιλέξω εκείνες τις τροφές που μειώνουν τα συμπτώματα και ταυτόχρονα ωφελούν  το έντερο και τη συνολική υγεία του σώματος. Με μια γρήγορη προσέγγιση, μια χαμηλή σε FODMAP διατροφή έχει το χαρακτηριστικό ότι αποκλείει συγκεκριμένες τροφές από τις ομάδες των λαχανικών, φρούτων, δημητριακών, γαλακτοκομικών αλλά και οσπρίων που είναι υψηλές σε FODMAP. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει να γίνει πλήρης αποκλεισμός ολόκληρων των παραπάνω ομάδων. Για παράδειγμα, από την ομάδα των δημητριακών τυγχάνει οι τροφές που περιέχουν γλουτένη, δηλαδή σιτάρι ή κριθάρι, να έχουν και υψηλή περιεκτικότητα σε FODMAPs με αποτέλεσμα να χρειάζεται να αποφευχθεί η πρόσληψή τους και να γίνει η υποκατάστασή τους από άλλα δημητριακά με χαμηλότερες συγκεντρώσεις, όπως καστανό ή άγριο ρύζι, βρόμη, κεχρί, quinoa, πατάτα. Παρά τη σύμπτωση της ύπαρξης της γλουτένης σε δημητριακά τα οποία έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε FODMAP, δεν θα πρέπει να συγχέεται το ευερέθιστο έντερο με τη δυσανεξία στη γλουτένη καθώς και τη θεραπευτική προσέγγισή τους. Ανάλογα παραδείγματα υπάρχουν και στις ομάδες των λαχανικών, φρούτων και των οσπρίων. Χαρακτηριστικά, όσο και αν μας φαίνεται περίεργο, η μελιτζάνα είναι ένα χαμηλό σε FODMAP λαχανικό ενώ το κρεμμύδι είναι ένα πυκνό σε FODMAP λαχανικό ενώ και τα δύο αποτελούν πηγή φυτικών ινών και αντιοξειδωτικών φυτοχημικών. Στόχος λοιπόν δεν είναι ο πλήρης αποκλεισμός των ομάδων αυτών αλλά η προσαρμογή της ημερήσιας δίαιτας από έναν διαιτολόγο εκπαιδευμένο στο μοντέλο FODMAP. Η προσαρμογή της δίαιτας θα πετύχει έναν από του σημαντικότερους στόχους της διατροφής ο οποίος είναι η συνολική θρέψη και η απρόσκοπτη παροχή των φυτικών ινών, οι οποίες ωφελούν τόσο το έντερο αλλά και αποδεδειγμένα συμβάλλουν στη μείωση κινδύνου εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη, καρδιαγγειακής νόσου και καρκίνου του παχέος εντέρου. Επομένως, οι τροφές που ωφελούν το ευερέθιστο έντερο είναι εκείνες οι τροφές από τις ομάδες των λαχανικών, φρούτων, δημητριακών αλλά και οσπρίων οι οποίες ταυτόχρονα έχουν χαμηλή συγκέντρωση σε FODMAP και αποτελούν βασική πηγή φυτικών ινών.

Κλείνοντας, δεν πρέπει να παρερμηνεύσουμε τον ρόλο μιας αυστηρά χαμηλής σε FODMAP διατροφής ο οποίος είναι η ύφεση των συμπτωμάτων του ευερέθιστου εντέρου με μία μόνιμη διατροφική κατάσταση. Φυσικά, η σωστή διατροφική αξιολόγηση και παρακολούθηση μπορεί να οδηγήσει σε πρώτη φάση σε μία εξατομικευμένη χαμηλή σε FODMAP διατροφή με ποικιλία τροφών οι οποίες θα συμβάλλουν τόσο στην ύφεση των συμπτωμάτων όσο και στην υγεία ολόκληρου του οργανισμού. Τα καλά νέα είναι ότι ήδη έχουμε πολύ ενθαρρυντικά δεδομένα και αναμένουμε περισσότερα για μια συνδυαστικά χαμηλή σε FODMAP και Μεσογειακού Τύπου Διατροφή.

Βιβλιογραφία

Algera J, Colomier E, Simrén M. The Dietary Management of Patients with Irritable Bowel Syndrome: A Narrative Review of the Existing and Emerging Evidence. Nutrients. 2019;11(9):2162. doi: 10.3390/nu11092162.

Atzler JJ,  Sahin AW,  Gallagher E, Zannini E, Arendt EK. Characteristics and properties of fibres suitable for a low FODMAP diet- an overview. Trends in Food Science & Technology 2021;112: 823–836. https://doi.org/10.1016/j.tifs.2021.04.023