Ευαίσθητα δόντια και κληρονομικότητα

Ένα συχνό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι αφορά την ευαισθησία στα δόντια τους. Η ένταση της ενόχλησης κατά την κατανάλωση κρύων τροφών ή ροφημάτων οδηγεί τους ασθενείς σε επίλυσή του προβλήματός τους από τον οδοντίατρο για την αντιμετώπιση της ευαισθησίας. Η αντιμετώπιση της υπερευαισθησίας μπορεί να είναι απλή διαδικασία χωρίς κάποια δραστική οδοντιατρική παρέμβαση ενώ κάποιες φορές μπορεί και να είναι χρονοβόρα για τον ασθενή, ακολουθώντας σύγχρονα πρωτόκολλα Αισθητικής Οδοντιατρικής.

Ανάμεσα στις κυριότερες αιτίες οδοντικής υπερευαισθησίας είναι η κατανάλωση όξινων κολλωδών τροφών, περιπτώσεις βουλιμίας, νευρογενούς ανορεξίας και γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης. Αυτοί οι παράγοντες προκαλούν διαβρώσεις στην αδαμαντίνη είτε στην παρειακή είτε στη γλωσσική ή υπερώια επιφάνεια των δοντιών καθιστώντας την οδοντίνη του δοντιού άμεσα εκτεθειμένη στα εξωτερικά ερεθίσματα. Ένας άλλος παράγοντας είναι η υποχώρηση των ούλων κυρίως λόγω περιοδοντικής νόσου ή λόγω τραυματικού βουρτσίσματος (έντονη δύναμη βουρτσίσματος, λάθος χιερισμός της οδοντόβουρτσας, σκληρή οδοντόβουρτσα), η οποία καθιστά εκτεθειμένες τις ρίζες των δοντιών. Επίσης, η οδοντική τερηδόνα, το σύνδρομο οδοντικών ρωγμών και καταγμάτων και πολλές φορές στις μέρες μας, περιπτώσεις εξεσημασμένης λεύκανσης των δοντιών με προϊόντα που είτε δεν είναι ενδεδειγμένα είτε δεν πραγματοποιείται από ειδικούς οδοντιάτρους σε οδοντιατρική κλινική καθιστούν τους οδοντικούς ιστούς διαπερατούς στα εξωτερικά ερεθίσματα με αποτέλεσμα την ευαισθησία των δοντιών.

Πέραν αυτών των παραγόντων, πληθώρα επιστημονικών μελετών και πρόσφατης βιβλιογραφίας έχει δείξει ότι συγκεκριμένες παθήσεις και καταστάσεις των σκληρών οδοντικών ιστών οι οποίες ακολουθούν μοντέλο κληρονομικής μεταβίβασης, συνδέονται με αυξημένη ευαισθησία δοντιών. Περιπτώσεις υποπλασίας των οδοντικών ιστών ενοχοποιούνται και για καταστάσεις οδοντικής υπερευαισθησίας και τις περισσότερες φορές ταλαιπωρούν τα άτομα από πολύ νεαρή ηλικία.

Η υποπλασία της αδαμαντίνης, του σμάλτου δηλαδή των δοντιών, είναι μια πάθηση του δοντιού που χαρακτηρίζεται από ατελή εναπόθεση του εξωτερικού στρώματος του δοντιού. Μπορεί να επηρεάζει ένα ή περισσότερα δόντια τόσο της νεογιλής όσο και της μόνιμης οδοντοφυΐας. Το δόντι που έχει προσβληθεί μπορεί να έχει κίτρινη ή καφέ απόχρωση ενώ σε μέτριας σοβαρότητας περιπτώσεις το δόντι εμφανίζει αύλακες ή βαθουλώματα που εκθέτουν την εσωτερική στιβάδα του δοντιού που λέγεται οδοντίνη. Το γεγονός ότι είναι λεπτότερο το εξωτερικό στρώμα του δοντιού, το καθιστά ευπρόσβλητο σε φθορά, κατάγματα και αυξημένη ευαισθησία σε εξωτερικά ερεθίσματα όπως το ζεστό ή το κρύο.

Ανάμεσα στα αίτια της οδοντικής υποπλασίας ενοχοποιούνται γονιδιακοί λόγοι μεταβίβασης (κληρονομικότητα), θέματα προγεννητικής φύσης, όπως διαταραχές κατά την εγκυμοσύνη με εξέχουσες την έλλειψη βιταμίνης D της μητέρας, το κάπνισμα, χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, πρόωρος τοκετός ή και ελαττωμένο βάρος του βρέφους ενώ ακόμη και διαταραχές κατά την ανάπτυξη των δοντιών, όπως υποσιτισμός, ίκτερος, χρόνια νεφρική δυσλειτουργία, έλλειψη ασβεστίου και προβλήματα στο συκώτι.

Η συγγενής αδαμαντινική υποπλασία ή ατελής αδαμαντινογένεση είναι μια γενετική διαταραχή στην οποία η αδαμαντίνη εναποτεθεί ατελώς με αποτέλεσμα να είναι ασυνήθιστα λεπτή, αποχρωματισμένη, με βοθρία (βαθουλώματα – οπές) που την καθιστούν ιδιαίτερα εύθρυπτη. Επηρεάζει τόσο νεογιλά όσο μόνιμα δόντια αλλά και την ποσότητα της αδαμαντίνης όσο και την ωρίμανση και την ανάπτυξη των κρυστάλλων υδροξυαπατίτη (το κυριότερο συστατικό του οδοντικού σμάλτου) που την απαρτίζουν. Τα δόντια είναι ευπρόσβλητα σε αποτριβή και σπασίματα ενώ για την ορθή διάγνωση κρίνεται απαραίτητη η κλινική και πλήρης ακτινογραφική αξιολόγηση των δοντιών και του οικογενειακού οδοντιατρικού ιστορικού.

Η ατελής οδοντινογένεση επηρεάζει την οδοντίνη, την εσωτερική στοιβάδα των δοντιών ενώ σε πολλές περιπτώσεις έχει ιδιαίτερα επιβαρυμένη κλινική εικόνα με αποτέλεσμα τα δόντια να χρήζουν αποκαταστάσεων ολικής επικάλυψης (στεφάνες και γέφυρες).

Το τριχο-οδοντικο-οστικό σύνδρομο (TDO) είναι μια κατάσταση κληρονομικής αρχής που επηρεάζει την τριχοφυΐα, τα οστά και τα δόντια. Στο στόμα τα δόντια είναι απομεταλλικοποιημένα και εμφανίζεται ευαισθησία και ταυροδοντισμός (ασυνήθιστη μεγέθυνση της εσωτερικής κοιλότητας που περιέχει τον πολφό – νεύρα προς την κατεύθυνση του άκρου των ριζών).

Η ευαισθησία των δοντιών που οφείλεται σε κατανάλωση όξινων κολλωδών τροφών, περιπτώσεις βουλιμίας, νευρογενούς ανορεξίας και γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης αντιμετωπίζεται είτε με την θεραπεία των παθήσεων που την προκαλούν όπου είναι εφικτή, είτε με την τροποποίηση των διατροφικών συνηθειών του ασθενούς, είτε με τη χορήγηση φθοριούχων (οδοντόκρεμα, γέλη, διάλυμα) ή απευαισθητοποιητικών (οδοντόκρεμα) σκευασμάτων. Ως προς την ευαισθησία που οφείλεται σε υφιζήσεις, συνίσταται επίσης η χρήση φθοριούχων ή απευαισθητοποιητικών σκευασμάτων ή η απευαισθητοποίηση με τη χρήση ακτινοβολίας laser στο οδοντιατρείο. Σε περίπτωση που ο ασθενής πραγματοποιεί τραυματικό βούρτσισμα γίνεται σύσταση για διακοπή του και δίνονται οδηγίες για σωστή άσκηση της στοματικής υγιεινής. Ως προς την ευαισθησία που οφείλεται σε τερηδόνα ή σε οδοντικής υποπλασίας, είναι ενδεδειγμένη πληθώρα παρεμβάσεων, όπως προληπτικές εμφράξεις οπών και σχισμών, σύνθετης αισθητικής ρητίνης, στεφάνες (θήκες) ολικής και μερικής επικάλυψης, επένθετα και όψεις που ουσιαστικά είναι ένα «κέλυφος» από κεραμικό υλικό οδοντιατρικής πορσελάνης υψηλής αισθητικής που συγκολλάται στις προστομιακές επιφάνειες των δοντιών. Η επιλεγόμενη θεραπευτική παρέμβαση κρίνεται από τον οδοντίατρο κατά περίπτωση.

Σε κάθε περίπτωση η συμβολή του κλινικού Οδοντίατρου είναι καίριας σημασίας τόσο στην παροχή εξειδικευμένης οδοντιατρικής φροντίδας όσο και στην τροποποίηση των καθημερινών συνηθειών για την εξασφάλιση ενός υγιεινού και ολιστικού τρόπου ζωής!

Ενδεδειγμένη βιβλιογραφία για περισσότερη μελέτη:

1) WK Seow, Developmental defects of enamel and dentine: challenges for basic science research and clinical management, Centre for Paediatric Dentistry, School of Dentistry, The University of Queensland, Brisbane, Australia.

2) Addy M, Urquhart E. Dentine hypersensitivity: its prevalence, aetiology and clinical management. Dental Update 1992;19:407–412.

3) American Dental Association Council on Scientific Affairs: Acceptance Program Guidelines Products for the Treatment of Dentinal Hypersensitivity, May 1998.