Τρίξιμο Δοντιών στον Ύπνο: Αίτια & Αντιμετώπιση

Ορισμός

Το τρίξιμο των δοντιών ονομάζεται βρουξισμός ή βρυγμός κατά την ιατρική ορολογία. Ο βρουξισμός είναι η κατάσταση κατά την οποία παρατηρείται επαναλαμβανόμενη κίνηση των μυών που ενώνουν τις δύο γνάθους, που εκδηλώνεται με σφίξιμο ή τρίξιμο των δοντιών. Ο βρουξισμός εμφανίζεται με δύο εκφάνσεις κατά τη διάρκεια της ημέρας, τον βρυγμό ημέρας και κυρίως τον βρυγμό ύπνου¹.

Αιτιολογία

Ο βρυγμός είναι μια παθολογική κατάσταση η οποία εμφανίζεται σε όλες τις ηλικιακές και κοινωνικοοικονομικές ομάδες, με τον παθογεννητικό μηχανισμό της να μην έχει διευκρινιστεί πλήρως². Κατά την προσπάθεια διευκρίνισης της παθογένειας του βρουξισμού, αναγνωρίζονται τόσο αιτιολογικοί όσο και παράγοντες επιδείνωσης. Πλέον, δεν είναι αποδεκτή η υπεραπλουστευμένη εξήγηση του φαινομένου αυτού, αποδίδοντάς το σε παρεμβολές της σύγκλισης ή στην επίδραση ψυχολογικών παραγόντων.

Η μακροχρόνια έρευνα πάνω στον βρυγμό έδειξε πως πρόκειται για ένα κεντρικό φαινόμενο, δηλαδή ένα φαινόμενο που λαμβάνει χώρα στο κεντρικό και αυτόνομο νευρικό σύστημα και κατά συνέπεια επηρεάζεται από τις διακυμάνσεις των νευρικών ουσιών. Επιπλέον, ο βρουξισμός σχετίζεται και με τις φάσεις του ύπνου καθώς και με την καρδιακή και αναπνευστική λειτουργία κατά τον ύπνο³.

Επιβαρυντικοί παράγοντες

Οι επιβαρυντικοί παράγοντες είναι αυτοί που η παρουσία τους επιδεινώνει το φαινόμενο του βρυγμού κατά τον ύπνο. Χωρίζονται σε κατηγορίες όπως:

1. Εξωτερικοί, που περιλαμβάνουν διεγερτικές ουσίες, όπως το κάπνισμα, το αλκοόλ, τον καφέ αλλά και ναρκωτικές ουσίες
2. Ψυχογενείς, στους οποίους συγκαταλέγεται το άγχος και το στρες
3. Διαταραχές του ύπνου και άλλα νοσήματα του γαστρεντερικού, όπως η υπνική άπνοια , η νυχτερινή επιληψία πρόσθιου λοβού, η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση κ.λπ.⁴

Κλινικά σημεία στη στοματική κοιλότητα και διάγνωση

Για να γίνει, φυσικά, ο βρυγμός αντιληπτός από τον οδοντίατρο και από τον ασθενή, περιλαμβάνει και κλινικά ευρήματα τόσο στα ούλα και τα δόντια αλλά και στους μαλακούς ιστούς γύρω από το στόμα. Συγκεκριμένα, η διάγνωσή του βασίζεται στο αναμνηστικό ιστορικό που παραθέτει ο ασθενής σε συνδυασμό με την κλινική εξέταση.

1. Αναμνηστικό ιστορικό : οι ασθενείς αναφέρουν έντονους ήχους τρεξίματος δοντιών κατά τη διάρκεια του ύπνου, που γίνεται αντιληπτός από συντρόφους ή άλλα μέλη της οικογένειάς τους.
2. Αναφερόμενοι πόνοι και αίσθημα κόπωσης στους μυς της μάσησης κατά τις πρωινές ώρες.
3. Κλινική εξέταση: ασυνήθιστη οδοντική φθορά στις επιφάνειες των δοντιών, όπως αποτριβές των μασητικών και κοπτικών επιφανειών των δοντιών σε συνδυασμό με αυχενικές αποσπάσεις, κατάγματα δοντιών.
4. Μυϊκή υπερτροφία των μασητήριων μυών, δαντελωτοί σχηματισμοί στις πλάγιες επιφάνειες της γλώσσας και γραμμή μάσησης στο εσωτερικό της παρειάς.

Ιδιαίτερης σημασίας είναι επιπλέον η οδοντική ευαισθησία που πολλές φορές αναφέρουν οι ασθενείς με βρυγμό, αποτέλεσμα των υπέρμετρων δυνάμεων που δέχεται ο περιοδοντικός σύνδεσμος που περιβάλλει τις ρίζες των δοντιών. Στο γεγονός αυτό, έρχονται να προστεθούν και τα οδοντικά κατάγματα και οι υφιζήσεις των ούλων που αφήνουν πολλές φορές την οδοντίνη ουσία εκτεθειμένη στο περιβάλλον του στόματος, με συνέπεια το δόντι μας να δέχεται επίπονα ερεθίσματα καθώς έχουν χαθεί οι προστατευτικοί μηχανισμοί του.

Η διάγνωση επίσης του βρουξισμού  μπορεί να τεθεί με την πραγματοποίηση ηλεκτρομυογραφήματος στους μασητήριους μυς για τη μέτρηση της μυϊκής δραστηριότητας και ειδικές εξετάσεις των φάσεων του ύπνου σε εξειδικευμένα εργαστήρια ύπνου⁵.

Τρόποι αντιμετώπισης

Ο βρουξισμός χωρίς την εμφάνιση των κλινικών σημείων δεν απαιτεί θεραπεία. Στην περίπτωση όμως που εμφανίζονται παθογένειες στη στοματική κοιλότητα είναι απαραίτητη η λήψη θεραπευτικών αποφάσεων, προκειμένου να προστατευθούν οι οδοντικοί ιστοί από περαιτέρω βλάβη. Οι θεραπευτικές προσεγγίσεις που ακολουθούνται, συνοψίζονται στις εξής:

1. Νάρθηκας νυκτός που λειτουργεί ως προστατευτικό στρώμα ενδιάμεσα στα δόντια, προκειμένου να αποτρέψει περαιτέρω οδοντική φθορά και την παραγωγή ήχων κατά τη διάρκεια της νύχτας. Αυτοί μπορεί να είναι μαλακοί νάρθηκες που πρέπει όμως να αντικαθίστανται ανά τακτά χρονικά διαστήματα, σκληροί ακρυλικοί νάρθηκες που δημιουργούν ομοιόμορφες επαφές σε όλο το στόμα, καθώς και νάρθηκες που διαχωρίζουν τις επαφές των οπισθίων δοντιών, με κίνδυνο όμως την επιπρόσθετη ανατολή των προσθίων δοντιών όταν χρησιμοποιούνται επί μεγάλου χρονικού διαστήματος.
2. Βιοανάδραση, κατά την οποία ο ασθενής φορά ειδική συσκευή η οποία καταγράφει την παραλειτουργική δραστηριότητα του στόματος, στέλνοντας στον ασθενή γευστικά, ακουστικά ή ηλεκτρικά ερεθίσματα που τον καθιστούν ενήμερο για τη λειτουργία αυτή και τον αποτρέπουν από την επανάληψή της.
3. Διατήρηση ευνοϊκού περιβάλλοντος κατά τη νύκτα, με σκοπό τη μείωση του στρες πριν τον ύπνο, όπως η αποφυγή της καφεΐνης.
4. Φαρμακολογικές προσεγγίσεις, με τη χρήση φαρμάκων της κατηγορίας των βενζοδιαζεπινών, β-αγωνιστών, αντικαταθλιπτικών, μυοχαλαρωτικών κ.α. Επιπλέον, η πραγματοποίηση Botox στους μυς της μάσησης έχει αποδειχθεί εξίσου αποτελεσματική με τη χρήση ναρθήκων⁶.

Ο ασθενής που αντιλαμβάνεται τα συμπτώματα του βρουξισμού, είναι απαραίτητο να απευθύνεται στον οδοντίατρό του, για να καταρτιστεί το κατάλληλο σχέδιο θεραπείας που ταιριάζει στις ανάγκες του. Επιπλέον, οι συχνοί οδοντιατρικοί έλεγχοι είναι απαραίτητοι τόσο για τη διάγνωση της δυσλειτουργίας αυτής, όσο και για την παρακολούθηση της προόδου της οδοντικής φθοράς και των αποκαταστάσεων. Η συχνή αξιολόγηση των επιδράσεων των θεραπευτικών μέσων που έχουν επιλεχθεί είναι κλειδί για μια επιτυχημένη θεραπεία.

Βιβλιογραφία

1.Beddis H, Pemberton M, Davies S. Sleep bruxism: an overview for clinicians. Br Dent J. 2018 Sep 28;225(6):497-501. doi: 10.1038/sj.bdj.2018.757. Epub 2018 Sep 21. PMID: 30237554.

2.Kuhn M, Türp JC. Risk factors for bruxism. Swiss Dent J. 2018 Feb 12;128(2):118-124. PMID: 29533049.

3.Klasser GD, Rei N, Lavigne GJ. Sleep bruxism etiology: the evolution of a changing paradigm. J Can Dent Assoc. 2015;81:f2. PMID: 25633110.

4.Kuhn M, Türp JC. Risk factors for bruxism. Swiss Dent J. 2018 Feb 12;128(2):118-124. PMID: 29533049. , Beddis H, Pemberton M, Davies S. Sleep bruxism: an overview for clinicians. Br Dent J. 2018 Sep 28;225(6):497-501. doi: 10.1038/sj.bdj.2018.757. Epub 2018 Sep 21. PMID: 30237554.

5.Klasser GD, Rei N, Lavigne GJ. Sleep bruxism etiology: the evolution of a changing paradigm. J Can Dent Assoc. 2015;81:f2. PMID: 25633110., Beddis H, Pemberton M, Davies S. Sleep bruxism: an overview for clinicians. Br Dent J. 2018 Sep 28;225(6):497-501. doi: 10.1038/sj.bdj.2018.757. Epub 2018 Sep 21. PMID: 30237554.

6.Beddis H, Pemberton M, Davies S. Sleep bruxism: an overview for clinicians. Br Dent J. 2018 Sep 28;225(6):497-501. doi: 10.1038/sj.bdj.2018.757. Epub 2018 Sep 21. PMID: 30237554.