Υπάρχει διατροφή για αποτοξίνωση;

Υπάρχει Διατροφικό Detox;

Οι δίαιτες detox, γνωστές και ως διαιτητική αποτοξίνωση, είναι διάσημες διατροφικές παρεμβάσεις, οι οποίες ισχυρίζονται την προώθηση της αποβολής των τοξινών και την απώλεια βάρους, με αποτέλεσμα να προάγεται η συνολική ευεξία.  Οι δίαιτες αποτοξίνωσης κυμαίνονται από μηδενική πρόσληψη τροφής σε δίαιτες αποκλειστικά με χυμούς και με τη χρήση διατροφικών συμπληρωμάτων, εκχυλισμάτων ή ορισμένων τροφών αποκαλούμενων ως «αποτοξινωτικών». Στα πλαίσια του συνολικού όρου detox, η κλασική ιατρική αποδέχεται τον όρο αυτόν αποκλειστικά ως μια διαδικασία αποτοξίνωσης από ουσίες και αλκοόλ. Αντιθέτως, άλλες τάσεις προσέγγισης της ανθρώπινης υγείας αποκωδικοποιούν τον όρο detox ως μια διαδικασία αποβολής των εν δυνάμει βλαβερών συνθετικών ουσιών οι οποίες πιθανόν προέρχονται από το μολυσμένο περιβάλλον, τα φυτοφάρμακα, λιπάσματα και πρόσθετα, τα οποία χρησιμοποιούνται στην παραγωγή των τροφών. Η θεωρία πίσω από το διατροφικό detox στηρίζεται στο γεγονός ότι αν το σώμα λάβει συγκεκριμένες ευεργετικές ουσίες μπορεί μέσω του ιδρώτα, της διούρησης και των κενώσεων να αποβάλει τις βλαβερές ουσίες.

Πιθανός ρόλος της διατροφής  στην αποτοξίνωση

Παρά το γεγονός ότι, τουλάχιστον προς το παρόν, δεν υπάρχει τεκμηριωμένη διατροφική παρέμβαση που να μπορεί να μας αποτοξινώσει από εν δυνάμει τοξικές ουσίες, έχουμε ορισμένα πρώιμα δεδομένα για συγκεκριμένα θρεπτικά στοιχεία τα οποία φαίνεται να βοηθούν. Έτσι λοιπόν, ο κόλιανδρος, το  μηλικό οξύ (σταφύλια), οι κιτρικές πηκτίνες (φλούδες των εσπεριδοειδών φρούτων) και η χλωρέλα (chlorella, ένας τύπος πράσινης άλγης) εμφανίζουν ορισμένες ιδιότητες οι οποίες φαίνεται να συμβάλλουν στην απέκκριση τοξικών ουσιών. Πιο συγκεκριμένα, ο κόλιανδρος έχει δείξει ότι μπορεί να μειώσει τη συσσώρευση καδμίου στο συκώτι της πέστροφας και να μειώσει σημαντικά τα επίπεδα μόλυβδου στα οστά δηλητηριασμένων ποντικών με μόλυβδο. Η χλωρέλα παρομοίως, έχει δείξει αυξημένη αποβολή υδραργύρου και μόλυβδου στα ούρα ποντικών. Κοινό χαρακτηριστικό όλων των παραπάνω θρεπτικών στοιχείων είναι ότι έχουν δοκιμαστεί μόνο σε ζώα εργαστηρίου και δεν υπάρχουν δεδομένα από κλινικές μελέτες με ανθρώπους.

Ακόμη μια προσέγγιση της μείωσης των εν δυνάμει τοξικών ουσιών, όπως των οργανοφωσφορικών και οργανοχλωριωμένων φυτοφαρμάκων, φαίνεται να είναι η συχνότερη επιλογή βιολογικών  τροφών κυρίως γαλακτοκομικών, φρούτων και λαχανικών. Υπάρχουν αρκετές μελέτες οι οποίες έχουν δείξει έως και 66% μείωση των επιπέδων BPA (ενός βασικού συστατικού των πλαστικών συσκευασιών) των ούρων με την κατανάλωση φρέσκων βιολογικών λαχανικών και φρούτων, αλλά και την αποφυγή πλαστικών μπουκαλιών. Παρ’ όλα αυτά, παρόμοιες παρεμβάσεις δεν έχουν καταφέρει να επαληθεύσουν τα αποτελέσματα, αποδεικνύοντας την ευρύτερη ύπαρξη πλαστικού, ακόμα και σε φρέσκες πηγές τροφών.

Το ανθρώπινο σώμα έχει εξελικτικά αναπτύξει πολύπλοκους μηχανισμούς, μέσα από τους οποίους αποβάλλει τοξίνες. Το συκώτι, τα νεφρά και το πεπτικό σύστημα είναι όργανα τα οποία παίζουν κεντρικό ρόλο στην παραπάνω διαδικασία. Τα βιολογικά μονοπάτια τα οποία χρησιμοποιούνται για την αποβολή τοξινών εξαρτώνται από το είδος της βλαβερής ουσίας, της οποίας συνήθως θα μειώσουν την τοξικότητα, μετατρέποντάς την, όπως για παράδειγμα τη μεθυλίωση του αρσενικού. Ωστόσο, υπάρχει μια πλειάδα τοξικών ουσιών οι οποίες συσσωρεύονται και γίνονται δύσκολα διαχειρίσιμες από το ανθρώπινο σώμα. Αυτές οι ουσίες κυρίως αποθηκεύονται στον λιπώδη ιστό. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το πλέον απαγορευμένο αλλά γνωστό παρασιτοκτόνο DDT, το οποίο παραμένει στο σώμα για 7-8 έτη ή τα βαρέα μέταλλα όπως ο υδράργυρος, ο οποίος παραμένει στα οστά για 20-30 έτη. Παρ’όλα αυτά, αυτές οι ουσίες οι οποίες κυρίως ανήκουν σε μια ευρύτερη ομάδα επιμολυντών  γνωστών ως  POPs (persistent organic pollutants) προσπαθούν να ελεγχθούν εδώ και σαράντα χρόνια και βάσει τη έκθεσης του 2012 του Ευρωπαϊκού Φορέα Ασφάλειας Τροφών (EFSA) τα επίπεδά τους στα τρόφιμα έχουν μειωθεί αρκετά από το 2004.

Έχοντας ως γνώμονα ότι το διατροφικό detox, ως όρος, απέχει από την πιθανή επίδραση συγκεκριμένων συστατικών της τροφής στην απέκκριση κάποιων τοξικών ουσιών, χρειάζεται να δούμε με ιδιαίτερο σκεπτικισμό τις πολλά υποσχόμενες ακραίες detox δίαιτες. Συνήθως οι περισσότερες δίαιτες detox στηρίζονται στην αποκλειστική κατανάλωση χυμών φρούτων και λαχανικών και σε διατροφικά σκευάσματα υγρής μορφής. Στα τέλη του 70’, εξήντα άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους ακολουθώντας μια διάσημη για την εποχή αποτοξινωτική φόρμουλα-ρόφημα γνωστή ως “Last Chance Diet”. Επιπλέον, μια διατροφή αποκλειστικά βασισμένη σε χυμούς δεν μπορεί να καλύψει τις ημερήσιες ανάγκες τόσο σε ενέργεια όσο και σε θρεπτικά στοιχεία (πρωτεΐνες, λιπαρά, ιχνοστοιχεία, βιταμίνες) με αποτέλεσμα να οδηγεί σε υποθρεψία. Αξίζει να αναφέρουμε ότι με την ισχύουσα νομοθεσία, η ευρωπαϊκή ένωση έχει αρνηθεί να εγκρίνει τους ισχυρισμούς υγείας αποτοξίνωσης αρκετών τροφών, όπως του καφέ και πράσινου τσαγιού.

Παρά το συνολικό κόστος των detox διαιτών τόσο στην υγεία όσο και το οικονομικό, μια ενδιαφέρουσα ερώτηση που προκύπτει είναι γιατί οι detox δίαιτες είναι τόσο ελκυστικές. Ίσως η απάντηση να βρίσκεται στην υπόσχεση τους, η οποία συνδέεται με βαθύτερες έννοιες του εξαγνισμού και της λύτρωσης. Δυστυχώς, η εξίσωση της τροφής με την ενοχή και τη μόλυνση-τοξικότητα προάγει μια μη ισορροπημένη σχέση με τη διατροφή. Μια ισορροπημένη διατροφή, η οποία οδηγεί στη θρέψη, θα βοηθήσει το σώμα να λειτουργήσει τους έμφυτους μηχανισμούς προστασίας του, ενώ μια μη επιστημονικά τεκμηριωμένη δίαιτα αποτοξίνωσης ενέχει περισσότερα ρίσκα παρά οφέλη.

Βιβλιογραφία

Klein AV, Kiat H. Detox diets for toxin elimination and weight management: a critical review of the evidence. J Hum Nutr Diet. 2015;28(6):675-86.
Sears ME & Genuis SJ.Environmental determinants of chronic disease and medical approaches: recognition, avoidance, supportive therapy, and detoxification J Environ Public Health. 2012;356798.