Γιατί βήχουμε το βράδυ: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

Ο βήχας είναι ένα σύμπτωμα που συχνά ταλαιπωρεί τους περισσότερους από εμάς, είτε περιοδικά είτε μακροχρόνια. Ανάλογα με την κάθε περίπτωση και την υποκείμενη παθολογία, μπορεί να παρουσιάζει και διαφορετικά χαρακτηριστικά. Κάποιοι ασθενείς, για παράδειγμα, παραπονιούνται για ξηρό βήχα, ενώ άλλοι για παραγωγικό. Σε κάποιους ο βήχας μπορεί να παρουσιάζει έναν παροξυσμικό χαρακτήρα, ενώ σε άλλους να είναι απλά μια ανάγκη να «καθαρίσουν τον λαιμό τους» κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Επιπλέον, ο βήχας μπορεί να συνοδεύει άλλα συμπτώματα όπως ρινική συμφόρηση («μπούκωμα»), πυρετό ή βραχνάδα. Μπορεί να εμφανιστεί κατά την έξαρση μιας αλλεργικής αντίδρασης ή μετά από τη λήψη τροφής. Τέλος ο ασθενής μπορεί να αναφέρει ότι έχει εξάρσεις βήχα καθ’όλη τη διάρκεια της ημέρας ή να είναι ένα σύμπτωμα που τον/την ταλαιπωρεί μόνο κατά τη διάρκεια της βραδινής κατάκλισης.

Ας δούμε κάποια στοιχεία για τον «βραδινό/νυχτερινό βήχα» που ταλαιπωρεί μεγάλο μέρος του πληθυσμού.

Πώς εκδηλώνεται ο νυχτερινός βήχας:

Η εικόνα που περιγράφουν οι ασθενείς κατά την επίσκεψή τους στο ιατρείο είναι αυτή της έναρξης ενός επίμονου βήχα λίγη ώρα μετά τη βραδινή τους κατάκλιση. Τις περισσότερες φορές μιλούν για έναν ξηρό βήχα που δεν βελτιώνεται ακόμα και μετά τη λήψη νερού ή τροφής. Δεν είναι λίγες οι φορές που το συγκεκριμένο σύμπτωμα μπορεί να τους ξυπνήσει κατά τη διάρκεια της νύχτας, διακόπτοντας την ομαλή ροή του ύπνου. Ως αποτέλεσμα, αναφέρουν βραχνάδα και κούραση το επόμενο πρωί εξαιτίας του διακοπτόμενου ύπνου.

Πού οφείλεται;

• Αδιάγνωστα προβλήματα υγείας είναι τα συνηθέστερα «κρυφά» αίτια που μπορούν να πυροδοτήσουν αυτό το φαινόμενο. Οι συγκεκριμένες παθολογίες μπορεί να αφορούν τόσο το ανώτερο όσο και το κατώτερο αναπνευστικό σύστημα, όπως επίσης το γαστρεντερικό αλλά και σε σοβαρότερες περιπτώσεις, το καρδιαγγειακό σύστημα.

• Το πιο συχνό αίτιο, ωστόσο, είναι κάποια ιογενής λοίμωξη, ιδιαίτερα εάν το σύμπτωμα έχει πρόσφατη έναρξη και συνδυάζεται και με άλλα σημεία και συμπτώματα, όπως δεκατική πυρετική κίνηση (δέκατα) ή μπούκωμα.

• Ασθενείς με γνωστό άσθμα μπορεί να παρουσιάσουν παρόμοια εικόνα, όπως επίσης και ασθενείς με αλλεργική ρινίτιδα. Κοινό σημείο και στις δύο περιπτώσεις είναι η ροή βλέννης στο οπίσθιο μέρος της μύτης (οπισθορρινικά) η οποία ευνοείται απο την οριζόντια θέση του σώματος κατά τη διάρκεια του ύπνου. Φυσικά ,στην περίπτωση του άσθματος συμμετέχει ενεργά και το κατώτερο αναπνευστικό.

• Στα αίτια που αφορούν το αναπνευστικό σύστημα πρέπει να προστεθούν και τυχόν βρογχιεκτασίες ή χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), παθολογίες που αφορούν κυρίως καπνιστές.

• Τέλος αιτιολογίας του αναπνευστικού είναι και η μη ασθματική ηωσινοφιλική βρογχίτιδα, καθώς και χρόνιες εισροφήσεις (είσοδος της τροφής στον αναπνευστικό σύστημα λόγω άλλων διαταραχών).

• Μία αρκετά συχνή αιτία της πάθησης η οποία απαιτεί και έναν ικανό βαθμό υποψίας είναι η Λαρυγγοφαρυγγική και ή Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Και στις δυο αυτές περιπτώσεις κατα τη διάρκεια του ύπνου -και πάλι λόγω οριζόντιας θέσης- ευνοείται η παλινδρόμηση των γαστρικών υγρών (υγρά από το στομάχι) προς τον λάρυγγα τον οποίο ερεθίζουν προκαλώντας ξηρό βήχα, συχνά με παροξυσμούς.

• Σπανιότερα, νυχτερινός βήχας συναντάται σε ασθενείς με Καρδιακή Ανεπάρκεια, ιδιαίτερα όταν η αυτή είναι τελικού σταδίου.

• Τέλος, σε μία ικανό ποσοστό ασθενών περιγράφεται το Σύνδρομο του βήχα του ανωτέρου αεραγωγού (upper airway cough syndrome). Πρόκειται για μια οντότητα που δεν προκύπτει απο συγκεκριμένη υποκείμενη παθολογία και συνήθως ταλαιπωρεί τον ασθενή όχι μόνο το βράδυ αλλά καθ’όλη τη διάρκεια της ημέρας.

Πώς γίνεται η διάγνωση και ποια είναι η αντιμετώπιση;

Με βάση τα παραπάνω είναι εύκολα αντιληπτό και κατανοητό ότι η διάγνωση των αιτιών του νυχτερινού βήχα χρειάζεται πολύπλευρη προσέγγιση, καλό ιστορικό και κλινικοεργαστηριακή εξέταση και ενδεχομένως τη συνεργασία πολλαπλών ειδικοτήτων. Οι Ωτορινολαρυγγολόγοι και οι Πνευμονολόγοι είναι συνηθέστερα οι πρώτες ειδικότητες στις οποίες καταφεύγουν οι ασθενείς. Λόγω αυτού, απαιτείται να υπάρξει λεπτομερής έλεγχος αρχικά του ανώτερου και κατώτερου αναπνευστικού. Στη συνέχεια και εφόσον υπάρχουν σχετικές ενδείξεις ή ευρήματα κατά την εξέταση ή το ιστορικό, ο ασθενής μπορεί να παραπεμφθεί σε διαφορετική ειδικότητα για περαιτέρω διερεύνηση.

Κατά ανάλογο τρόπο, ποικίλλει και η θεραπεία του συμπτώματος. Συνηθέστερα, αν το αίτιο εντοπίζεται στο ανώτερο αναπνευστικό σύστημα, μια κατάλληλη αγωγή με ρινικές πλύσεις και ρινικά σπρέυ ή επιπλέον και με τη χορήγηση αντιισταμινικών μπορεί να διορθώσει την κατάσταση. Σε περιπτώσεις όμως που εμπλέκεται το κατώτερο αναπνευστικό ή άλλα συστήματα, όπως το γαστρεντερικό ή καρδιαγγειακό, η αγωγή διαφοροποιείται ανάλογα με την περίπτωση (αντιόξινα, εισπνεόμενα κ.λπ.).

Σε κάθε περίπτωση, ένας νυχτερινός βήχας πρέπει να κινητοποιήσει τον ασθενή να ζητήσει ιατρική βοήθεια, καθώς μπορεί να είναι αθώος, αλλά μπορεί και να υποκρύπτει παθολογίες που χρειάζονται άμεση αντιμετώπιση.

Βιβλιογραφία

1. Nocturnal Cough’, Davinder P. Singh; Radia T. Jamil; Kunal Mahajan
2. ‘Why are you coughing at night’, Heidi Godman
3. ‘Night cough and general practice research’, L.J. Toop; J.G.R. Howie; F.M. Paxton