Πώς φεύγει η πλάκα από τα δόντια;

Η στοματική κοιλότητα όλων των ανθρώπων αποικίζεται από αρκετές εκατοντάδες βακτηριακά είδη. Κάποια από αυτά τα βακτηριακά «είδη» συμμετέχουν στον σχηματισμό της «πλάκας» και παίζουν ρόλο στην οδοντική φθορά (τερηδόνα) ή/και στις νόσους του περιοδοντίου. Με τον όρο «πλάκα» (ή «οδοντική πλάκα», «μικροβιακή πλάκα» ή «μικροβιακό βιοϋμένιο»), γίνεται αναφορά σε ένα κολλώδες επίχρισμα που σχηματίζεται σε όλες τις οδοντικές και ριζικές επιφάνειες που βρίσκονται πάνω από τα ούλα καθώς και μέσα σε αυτά.  Το ίδιο επίχρισμα σχηματίζεται και πάνω στα ούλα αλλά αυτό απομακρύνεται με τη απόπτωση των κυττάρων του βλεννογόνου και δεν μας απασχολεί.

Αντιθέτως, από τις οδοντικές επιφάνειες μπορεί να απομακρυνθεί το βιοϋμένιο μόνο με μηχανικά μέσα (οδοντόβουρτσα και μέσα στοματικής υγιεινής). Το μαλακό αυτό επίχρισμα μπορεί να είναι άχρωμο, ελαφρώς λευκωπό ή κίτρινο και σχηματίζεται μετά το βούρτσισμα των δοντιών κατά μέσο όρο μέσα σε 4 έως 12 ώρες. Περιέχει εκατομμύρια βακτηρίων τα οποία τρέφονται από σάκχαρα που παραμένουν σε αυτές τις περιοχές μετά τα γεύματα.

Όσον αφορά τα δόντια, όταν δεν υπάρχει σωστή καθημερινή απομάκρυνση της πλάκας, τα μικρόβιά της, αφού μεταβολίσουν τα σάκχαρα αυτά, παράγουν οξέα τα οποία είναι καταστροφικά για την επιφάνεια των δοντιών, εφόσον η διαδικασία αυτή επαναληφθεί πολλές φορές (συχνή κατανάλωση τροφών πλούσιων σε σάκχαρα και υδατάνθρακες). Ως αποτέλεσμα, ξεκινάει η προσβολή της οδοντικής επιφάνειας δημιουργώντας κοιλότητα στην επιφάνεια του δοντιού, μια διαδικασία που είναι γνωστή ως «τερηδόνα».

Όσον αφορά το περιοδόντιο (ούλα και οστό που στηρίζει τα δόντια), η μη σωστή καθημερινή απομάκρυνση της πλάκας και η συσσώρευσή της υποουλικά αποτελεί έναν παράγοντα που σε συνδυασμό με την άμυνα του οργανισμού (ανοσιακή απάντηση) και τροποποιητικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες οδηγεί σε περιοδοντική νόσο (ουλίτιδα ή περιοδοντίτιδα).

Η οδοντική πλάκα σχηματίζεται σε όλους τους ανθρώπους. Ωστόσο, υποστηρίζεται ότι άτομα που καταναλώνουν σε μεγάλη ποσότητα και συχνότητα τροφές ή ποτά πλούσια σε σάκχαρα ή καπνίζουν, ή έχουν ιστορικό ακτινοθεραπείας ή ξηροστομία λόγω φαρμακευτικής αγωγής (π.χ. αντικαταθλιπτικά) ή λόγω νόσου (π.χ. σύνδρομο Sjögren’s), μπορεί να αναπτύξουν μεγαλύτερη ποσότητα οδοντικής πλάκας.

Η απομάκρυνση της πλάκας πρέπει να είναι καθημερινή και όσον το δυνατόν πληρέστερη. Μερικές συμβουλές απομάκρυνσης της οδοντικής πλάκας περιλαμβάνουν:

Βούρτσισμα των δοντιών 2 φορές την ημέρα

μπορεί να γίνει με τη χρήση μαλακής επίπεδης χειροκίνητης οδοντόβουρτσας ή ηλεκτρικής οδοντόβουρτσας (περιστρεφόμενης κυκλικής κεφαλής ή τύπου sonic). Η απομάκρυνση των μικροβιακών εναποθέσεων γίνεται μηχανικά με την οδοντόβουρτσα, και μπορεί να χρησιμοποιηθεί και φθοριούχος οδοντόκρεμα για αποτελεσματική δράση.

Μεσοδόντιος καθαρισμός 1 φορά την ημέρα

Με την οδοντόβουρτσα δεν αφαιρούνται οι εναποθέσεις πλάκας ανάμεσα στα δόντια. Γι’αυτό συνιστάται η χρήση μεσοδόντιων μέσων καθαρισμού (οδοντικό νήμα, τρίχινα βουρτσάκια ή βουρτσάκια σιλικόνης). Με αυτό τον τρόπο αφαιρείται η πλάκα και από τις μεσοδόντιες περιοχές κι έτσι προλαμβάνεται η ανάπτυξη τερηδόνας ή περιοδοντικής φλεγμονής σε αυτές τις περιοχές.

Χρήση διαλύματος για στοματικές πλύσεις

Η πλύση με στοματικό διάλυμα καταπολεμά την πλάκα και μπορεί να βοηθήσει στην καθυστέρηση επανασχηματισμού της.

Η χρήση των παραπάνω μέσων οδηγεί στην αποτροπή συσσώρευσης πλάκας και στην απομάκρυνση των όποιων μικροβιακών εναποθέσεων σε πρώιμα στάδια. Αν η πλάκα παραμείνει αδιατάρακτη και δεν απομακρυνθεί, τότε άλατα του σάλιου εναποτίθενται πάνω της και σχηματίζεται η τρυγία (η κοινώς αποκαλούμενη «πέτρα»). Η απομάκρυνση της τρυγίας γίνεται μόνο από τον οδοντίατρο. Γι’αυτό συνιστάται η επίσκεψη στον οδοντίατρο σε τακτική βάση για προληπτικό έλεγχο και διατάραξη της πλάκας και αφαίρεση των τρυγιακών εναποθέσεων, προτού αρχίσει η διαδικασία φλεγμονής στους περιοδοντικούς ιστούς ή αναπτυχθεί τερηδόνα σε κάποια οδοντική επιφάνεια. Το διάστημα επανάκλησης στο οδοντιατρείο καθορίζεται από τη στοματική υγιεινή του ασθενούς και τοπικούς και γενικούς παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη τερηδόνας και περιοδοντικών νόσων.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

1. https://www.mouthhealthy.org/en/az-topics/b/brushing-your-teeth
2. https://www.mouthhealthy.org/en/az-topics/f/flossing-steps
3. Lewis C. Fighting gum disease: how to keep your teeth. FDA Consum. 2002 May-Jun;36(3):16-22. PMID: 12085804.
4. National Institute of Dental and Craniofacial Research: “Periodontal (gum) disease: Causes, Symptoms, and Treatments.”
5. Centers for Disease Control and Prevention, Division of Oral Health (US) Oral health: preventing cavities, gum disease, and tooth loss. [cited 2009 Jun 3]. Available from: URL: http://www.cdc.gov/nccdphp/publications/aag/doh.htm.